Over leeftijdsgebonden MACULADEGENERATIE

De risicofactoren

Als u weet welke risicofactoren uw kans om LMD te krijgen verhogen, kan u eventueel bepaalde levensgewoonten veranderen om te trachten dat risico te verkleinen. Enkele vaststaande en vermoedelijke risicofactoren, waaraan u echter niets kan veranderen, zijn:

• Uw leeftijd: het risico stijgt met toenemende leeftijd; ongeveer 1 op 4 personen ouder dan 65 jaar heeft LMD
• Een familiale voorgeschiedenis van LMD
• Blauwe of lichtgekleurde ogen: door lichte ogen kan meer licht het netvlies bereiken dan door donkere ogen, en is er minder melanine (pigment) om het licht te absorberen
• Huidskleur: personen met een bleke huid hebben meer kans om LMD te krijgen dan personen met een donkere huid
• Geslacht: vrouwen zijn vatbaarder

Uiteraard kunt u niet aan alle risicofactoren iets veranderen, maar wanneer het enigszins kan, wees dan vooruitziend en verander uw levensgewoonten om uw risico te verminderen.

De volgende risicofactoren kunnen worden veranderd, behandeld, of gecontroleerd:

• De voedingsgewoonte: een voeding arm aan anti-oxidatieve vitaminen en mineralen is een belangrijke risicofactor
• Roken
• Overmatige blootstelling aan zonlicht
• Hoge bloeddruk
• Overgewicht/Obesitas

Wat is droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie begint meestal als het minder ernstige droge type en bij 80-90% van de patiënten blijft het daarbij. LMD kan soms moeilijk worden opgemerkt in een vroeg stadium doordat het ongemerkt uw zicht kan aantasten. Uw ogen en uw hersenen kunnen immers erg goed bepaalde zwaktes compenseren. Als door LMD bijvoorbeeld het zicht in 1 oog vermindert, zal het goede oog zich aanpassen om het tekort van het andere oog op te vangen.

Droge LMD kan zich in 1 of in beide ogen ontwikkelen. Als u in 1 oog LMD heeft, is de kans groter dat het zich ook in het tweede oog zal voordoen. Droge LMD kan ook spontaan evolueren tot de veel ernstigere vorm van de aandoening: Natte LMD

Het vroege stadium van droge LMD begint meestal met het ontstaan van drusen. Drusen zijn kleine witte of geelachtige afzettingen die zich beginnen op te stapelen in een van de diepste lagen van het netvlies. U merkt er niets van dat deze afzettingen worden gevormd. Als deze zich blijven opstapelen, beginnen ze de verschillende lagen van het netvlies aan te tasten en zullen ze uiteindelijk uw fotoreceptorcellen (de cellen van het netvlies die lichtbeelden doorgeven aan de hersenen) beschadigen. Het resultaat is 'zwarte' of 'blinde' vlekken, die scotomen worden genoemd, in uw centrale gezichtveld.

Als dit proces verder evolueert, kan u beginnen te merken dat rechte lijnen er vervormd of golvend beginnen uit te zien. Dit wordt metamorfopsie genoemd. Zelfs wanneer er sprake is van deze ontwikkelingen, is ernstig gezichtsverlies zeldzaam bij droge LMD, tenzij er een evolutie is naar de latere stadia van droge LMD. Dan kan een groot centraal scotoom ontstaan, door uitgebreide beschadiging van de macula. Dit wordt maculaire geografische atrofie genoemd. 

Hoe wordt droge LMD behandeld?

De behandeling van droge LMD is vooral gericht op opvolging en afremming van de ziekteprogressie. In eerste instantie kunnen levensstijlveranderingen voorgesteld worden die kunnen helpen om de ziekte af te remmen, zoals uw eetgewoonten veranderen, stoppen met roken of overmatige zonblootstelling vermijden. Misschien wordt u een bepaalde bereiding van oogvitaminen aangeraden. U zult regelmatig op controle moeten komen, om de evolutie van het netvlies op te volgen. Zelf kunt u thuis uw zicht controleren met behulp van het Amslerrooster.

AMSLER ROOSTER VOEDINGSSUPPLEMENTEN

Wat is het Amslerrooster?

Het Amslerrooster is een handig en eenvoudig middel om het centrale zicht te evalueren. Deze test kan u thuis doen. Als u de test regelmatig gebruikt, kan die veranderingen in uw zicht aan het licht brengen.

Een persoon met een blinde vlek kan een stuk van het rooster niet zien
Een persoon met vervorming zal golvende of onregelmatige lijnen zien in een gedeelte van het rooster

Hoe gebruik ik het Amslerrooster?

• Plaats het rooster op een comfortabele leesafstand
• Kijk afwisselend met 1 oog naar het centrale punt op het rooster en dek het andere oog af met uw hand.
• Zorg ervoor dat uw blik gericht blijft op het centrale punt.
• Blijf naar het centrale punt kijken en ga na of alle omgevende lijnen recht zijn en alle vierkantjes even groot

Als er een gebied op het rooster wazig, vervormd of in om het even welk opzicht abnormaal uitziet of verschilt van de vorige test, neem dan contact op met ons.

Symptomen bij LMD: vervormingen of metamorfopsie

Symptomen van LMD: centraal scotoma of 'zwarte vlek'

WAT IS NATTE LMD?

Natte LMD maakt slechts 10-20% uit van alle gevallen van LMD. Het is veel agressiever en destructiever en is verantwoordelijk voor de meeste gevallen van snel, ernstig en blijvend gezichtsverlies.

Bij natte LMD groeien er spontaan nieuwe en abnormale bloedvaten achter het netvlies. Uit die bloedvaten lekt er bloed en vocht tussen de verschillende lagen van het netvlies, waardoor die van elkaar los geraken en opgelicht worden. Zo worden de fotoreceptoren vernietigd en kan het netvlies niet meer scherp stellen op een bepaald beeld. Dat proces wordt choroidale neovascularisatie genoemd (CNV). Natte LMD kan spontaan optreden, maar wordt meestal voorafgegaan door droge LMD. Daarom zijn regelmatige controles bijzonder belangrijk.

Hoe wordt natte LMD gediagnosticeerd?

Met behulp van de fluo-angiografie worden de bloedvaatjes in en onder het netvlies gefotografeerd. Een kleine hoeveelheid fluoresceine wordt in een ader op de rug van de hand of in de arm geinjecteerd, en 15 seconden later wordt de bloeddoorstroming in het oog gefotografeerd.

Met behulp van het OCT toestel (Optical Coherence Tomography) wordt de dikte van het netvlies en de aanwezigheid van vocht in of onder het netvlies onderzocht. Met behulp van de weerkaatsing van lichtgolven wordt de dikte van het netvlies gemeten.

Hoe wordt natte LMD behandeld?

Het ziekteproces kan stopgezet worden en het zicht kan verbeteren met behulp van het inspuiten van anti-neovasculariserende middelen, namelijk anti-VEGF (anti vascular endothelial growth factor). Maar zelfs wanneer de ziekte in remissie lijkt te zijn, kan deze na een tijdje altijd opnieuw de kop opsteken. Daarom zijn regelmatige controles belangrijk. Daarnaast is het belangrijk om oogvitaminen in te nemen.

Intravitreale injecties met anti-VEGF

Het inspuiten van antineovasculariserende middelen in het oog, kan heel vaak de nieuwe bloedvaatjesvorming onder het netvlies doen stoppen en verder voorkomen. Er zijn op heden verschillende antineovasculariserende middelen die kunnen gebruikt worden voor het oog: bevacizumab (Avastin), ranibizumab (Lucentis), aflibercept (Eylea). In de opstartfase wordt het oog maandelijks behandeld, en dit gedurende 3 maand. Daarna wordt opgevolgd of er een verdere behandeling nodig is. Gemiddeld worden er ongeveer 6 injecties gegeven gedurende het eerste behandelingsjaar, en vaak is ook tijdens het tweede en het derde jaar verdere opvolging met verdere behandeling nodig.

WAT IS DE ROL VAN VOEDING BIJ LMD?

Over de precieze oorzaak van LMD zijn experts het nog niet eens, maar er is een brede consensus over het feit dat oxidatieve schade en te veel toxines in het oog bijdragen tot het ontstaan van LMD. Oxidatieve schade is een medische term voor beschadiging van de cellen door heel kleine, erg reactieve, irriterende stoffen, die reactieve zuurstofradicalen of vrije radicalen worden genoemd. Het lichaam beschikt over een aantal natuurlijke afweermechanismen om die irriterende stoffen te bestrijden en voor een goede functie van sommige van deze verdedigingsmechnaismen zijn vitaminen en mineralen nodig uit het voedsel dat we eten. Daarom denken experts al lang dat voeding een rol speelt bij het ontstaan van LMD. In tal van klinische studies werd dat verband aangetoond.

Vrije radicalen

Vrije radicalen worden in heel ons lichaam aangemaakt als nevenproducten van de normale stofwisseling. En de macula, die een grote energiebehoefte heeft en wordt blootgesteld aan zonlicht en andere factoren, kan een groter risico van oxidatieve schade lopen dan andere delen van het lichaam. Als vrije radicalen in contact komen met andere moleculen, reageren vrije radicalen onmiddellijk en verhinderen ze dat de moleculen hun werk goed kunnen doen. Dat leidt tot de vorming van toxische nevenproducten en ontsteking. Gelukkig beschikt ons lichaam over ingebouwde controle- en evenwichtssystemen om met deze situatie af te rekenen. Om vrije radicalen te neutraliseren, gebruikt het lichaam bepaalde vitaminen en mineralen die anti-oxidanten worden genoemd en die afkomstig zijn uit het voedel dat we eten.

Bij blootstelling aan vervuiling, sigarettenrook, additieven in de voeding, overmatige blootstelling aan zon en andere schadelijke stoffen kan ons lichaam meer vrije radicalen aanmaken dan het kan verwerken, Ook verliest ons lichaam met het ouder worden de mogelijkheid om antioxidanten te leveren en doeltreffend te gebruiken. Dan kunnen deze toxische vrije radicalen sterker zijn dan onze natuurlijke afweer ertegen, in het bijzonder wanneer we niet voldoende antioxidanten binnenkrijgen via ons voedsel. Dat is een belangrijk probleem voor onze macula, waar de vrijde radicalen de fotoreceptoren kunnen beschadigen en uiteindelijk kunnen leiden tot gezichtsverlies.

Luteine en zeaxanthine

Onze macula bevat normaal een heel hoge concentratie luteine en zeaxanthine, twee belangrijke anti-oxidanten die we enkel via ons voedsel kunnen binnenkrijgen. Die anti-oxidanten staan bekend als carotenoiden, de gele pigmenten die worden gevonden in fruit en groenten, onder andere in spinazie. Bij nader onderzoek heeft onze macula een geel uitzicht en dat is hoofdzakelijk het gevolg van de hoge pigmentconcentratie aan luteine en zeaxanthine die we uit ons voedsel halen. Die gele pigmentatie van het netvlies is eigenlijk een verdedigingsmechanisme tegen de schadelijke stralen van de zon. 

Blauw licht is een onderdeel van natuurlijk zonlicht, en wanneer dit blauwe licht het netvlies bereikt, kan het oxidatieve schade veroorzaken. Een gezond maculapigment werkt als een filter en absorbeert het meeste blauwe licht voor het de fotoreceptoren bereikt. Als dit pigment een lage concentratie heeft, zoals kan gebeuren in ogen met LMD, kan er meer blauw licht door geraken, met oxidatieve schade als gevolg. Dat kan mogelijk ook het risico van ontwikkeling van LMD verhogen. Daarenboven kan, als we ouder worden, onze voedingsgewoonte veranderen en vaak niet meer genoeg belangrijke voedingsstoffen leveren. Dat kan op zijn beurt bijdragen tot een lagere concentratie van het maculapigment.

Van de vele klinische studies die de gunstige rol van luteine en zeaxanthine ondersteunen, heeft 1 studie in het bijzonder aangetoond dat de concentratie van luteine en zeaxanthine natuurlijk dalen met de leeftijd, met een dalconcentratie op ongeveer 60-jarige leeftijd. In deze studie werd ook aangetoond dat patienten met LMD nog lagere concentraties van deze carotenoiden hadden (32% lager). Bij studiepersonen die een dagelijks luteine supplement begonnen in te nemen, keerde de luteine concentratie in de macula terug tot normale waarden.

Een andere, eerdere, studie heeft aangetoond dat patienten met LMD die een dieet hadden dat rijk was aan luteine en zeaxanthine, 43 % minder kans hadden om natte LMD te ontwikkelen. De patienten in deze groep gebruikten bijna 6 mg luteine en zeaxanthine per dag. Dat komt ongeveer overeen met een grote kom rauwe spinazie per dag. In de realitiet komen de meeste mensen en in het bijzonder ouderen niet eens in de buurt van een daglijkse inname van zoveel luteine en zeaxanthine. De gemiddelde voeding bevat maar ongeveer 1 - 3 mg van luteine en zeaxanthine per dag.

Samen bewijzen al deze studies dat er een verband bestaat tussen voeding en maculadegeneratie. Iedereen met LMD of met een hoog risico om het te krijgen kan baat hebben bij een voeding die rijk is aan anti-oxidanten en zou best een voedingssupplement innemen dat speciaal is samengesteld voor de ogen. Deze zijn rijk aan luteine, zeaxanthine, vitamine E en vitamine C.

WAT KUNNEN WE BESLUITEN?

Niet alle gezichtsverlies door LMD kan worden vermeden, maar er zijn specifieke dingen die u kunt doen om het te vertragen:

• Raadpleeg uw oogarts regelmatig, en kom gemaakte afspraken steeds na
• Neem specifieke oogvitamine supplementen die uw oogarts heeft aangeraden
• Als u veranderingen opmerkt in uw zicht of wijzigingen bij de Amslerroostertest, raadpleeg dan onmiddellijk uw oogarst
• Stop met roken, vraag hulp als u dat nodig heeft
• Verbeter uw eetgewoonte : eet meer vers fruit en groenten, in het bijzonder groenten met donkergroen loof, zoals spinazie
• Behoud een gezond lichaamsgewicht
• Hou hoge bloeddruk onder controle
• Vermijd overmatige blootstelling aan direct zonlicht: draag een zonnebril en een hoed met brede rand om uw ogen te beschermen tegen UV-licht